To narzędzie służące do oceny poziomu rozwoju umiejętności dzieci, głównie z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Test może być również użyteczny w diagnozie funkcjonalnej dzieci z innymi zaburzeniami, a także dzieci rozwijających się typowo o nieharmonijnym profilu rozwoju. Jest przeznaczony do badania osób w wieku 2-6 lat, a także starszych, o ile ich wiek umysłowy mieści się w przedziale 2-6 lat. Test umożliwia określenie mocnych i słabych stron w rozwoju dziecka, a także, w przypadku dziecka ze spektrum autyzmu, określenie nasilenia specyficznych trudności na tle innych rówieśników z autyzmem.

PEP-3-PL posiada aktualne, polskie normy rozwojowe opracowane dla wieku od 12 do 84 miesięcy.

Skala Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wydanie piąte to najbardziej aktualna wersja wykorzystywanego na całym świecie testu do badania inteligencji. Od 2020 roku test WISC-V dostępny jest również w polskiej adaptacji, przygotowanej z uwzględnieniem właściwych dla naszej populacji prób normalizacyjnych. Składa się z 21 testów. Pozwala na obliczanie Ilorazu Inteligencji w Skali Pełnej (FSIQ) oraz 13 innych wskaźników złożonych. Elastyczna forma narzędzia pozwala na dostosowywanie zakresu badania do potrzeb. Wielość wskaźników, i co za tym idzie dostarczonych informacji, umożliwia wszechstronne określanie silnych i słabych stron badanego.

To powszechnie stosowany na świecie, indywidualnie przeprowadzany specjalistyczny test oceniający inteligencję i zdolności poznawcze w populacji i w szczególności w grupach specjalnych. Pełna skala IQ składa się z 10 podskal. Skala skrócona składa się z dwóch testów kierujących (ścieżek dojścia) – Serie/matryce oraz Słownik. Skali skróconej SB5 można używać m.in. do badań neuropsychologicznych, gdzie dodatkowo stosuje się inne baterie testów uzupełniające pomiar wykonany z zastosowaniem SB5. Niewerbalna skala IQ opiera się na pięciu niewerbalnych podskalach odnoszących się do każdego z pięciu czynników poznawczych badanych za pomocą SB5 (Rozumowanie płynne, Wiedza, Rozumowanie ilościowe, Przetwarzanie wzrokowo- przestrzenne, Pamięć robocza).

Używa się jej do diagnozy osób słabosłyszących, a także osób z zaburzeniami komunikacji, autyzmem, trudnościami w nauce, poważnym uszkodzeniem mózgu, władających językiem polskim w sposób ograniczony z powodu pochodzenia, oraz w przypadku afazji lub udaru, które negatywnie wpływają na zdolności językowe jednostki.

Werbalna skala IQ składa się z pięciu werbalnych podskal odnoszących się do każdego z pięciu czynników. Wykorzystuje się ją przeprowadzając badanie skalą pełną, a także w specjalnych przypadkach badania osób z osłabionym wzrokiem, niepełnosprawnych ruchowo, etc. 

Średni czas przeprowadzenia testu SB5 to 15 do 90 minut, w zależności od stosowanej skali i wieku pacjenta. Pełna skala IQ zajmuje zazwyczaj od 45 do 90 minut, Skala skrócona IQ od 15 do 20 minut. 

Pozwalają na wielowymiarową ocenę funkcjonowania dzieci w wieku 3–5 lat. IDS-P można wykorzystywać m.in.: do oceny poziomu inteligencji, do określenia mocnych i słabych stron dziecka, do wskazania dzieci najbardziej zdolnych, o dużych możliwościach intelektualnych.

Skale Inteligencji i Rozwoju to narzędzie umożliwiające wszechstronną ocenę zdolności i kompetencji dzieci w wieku 5–10 lat. Zadania są urozmaicone i interesujące dla dzieci. IDS można wykorzystywać m.in. do oceny poziomu inteligencji, określenia mocnych i słabych stron dziecka, określenia poziomu dojrzałości szkolnej i do wskazania dzieci najbardziej zdolnych, o dużych możliwościach intelektualnych.

Conners 3 to kwestionariusz psychologiczny zaprojektowany w celu diagnozy ADHD oraz trudności współwystępujących, takich jak zaburzenia zachowania czy opozycyjno-buntownicze.

Narzędzie dostępne jest w wersjach pełnych i skróconych:

• dla rodzica,

• dla nauczyciela (oba dla dzieci w wieku 6–18 lat),

• do samoopisu dziecka (dla dzieci od 8 do 18 lat).

Badanie trwa zwykle od 10 do 25 minut i obejmuje ocenę funkcjonowania dziecka w różnych środowiskach – w domu, w szkole oraz w szerszym otoczeniu społecznym.

Conners 3 mierzy m.in.:

• nieuwagę,

• nadaktywność i impulsywność,

• problemy z nauką,

• funkcje wykonawcze,

• relacje z rodziną i rówieśnikami.

Kwestionariusz oparty jest na najnowszych standardach i kryteriach DSM-5, uwzględnia skale treściowe, objawowe i kontrolne oraz pytania dodatkowe. Wyniki analizowane są w oparciu o normy wiekowe, normy dla obu płci oraz normy łączone, co pozwala stworzyć pogłębiony profil funkcjonowania dziecka i określić prawdopodobieństwo występowania ADHD.

Wyniki Conners 3 są jednym z elementów diagnozy – uzupełniają wywiad rozwojowy, obserwację oraz testy komputerowe, takie jak MOXO. Ostateczną diagnozę stawia lekarz psychiatra na podstawie całości zgromadzonej dokumentacji.

Test MOXO to nowoczesne, komputerowe narzędzie diagnostyczne, które służy do oceny czterech kluczowych obszarów funkcjonowania:

• uwagi,

• impulsywności,

• nadaktywności,

• czasu reakcji.

Badanie polega na wykonywaniu prostych zadań na ekranie komputera, w trakcie których pojawiają się różne bodźce rozpraszające – zarówno wizualne (np. obrazy), jak i dźwiękowe (np. odgłosy tła). Dzięki temu test pozwala sprawdzić, jak dziecko radzi sobie w warunkach podobnych do codziennych sytuacji, np. w klasie szkolnej, gdzie często pojawiają się dystraktory.

Całe badanie trwa około 15–20 minut i jest dostosowane do wieku dziecka. Wyniki prezentowane są w formie czytelnych raportów i pozwalają na:

• obiektywną ocenę poziomu funkcjonowania w czterech wymienionych obszarach,

• odróżnienie trudności typowych dla ADHD od problemów wynikających np. z braku motywacji czy obniżonego nastroju,

• wskazanie, w jakich sytuacjach dziecko szczególnie traci koncentrację lub reaguje impulsywnie.

Test MOXO stanowi istotne uzupełnienie diagnozy ADHD, obok kwestionariuszy, wywiadu rozwojowego i obserwacji psychologicznej.

Umożliwia pediatrom i psychologom rozpoznanie już w 1. roku życia dziecka niewielkich nawet opóźnień w rozwoju funkcji motorycznych dzięki ocenie raczkowania, siadania, chodzenia, chwytania oraz dzięki stwierdzeniu wieku ich pojawiania się. Możliwe staje się także określenie poziomu rozwoju umiejętności psychicznych, takich jak wiek percepcji oraz wiek mówienia, a także umiejętności kontaktowania się z otoczeniem, będącej miarą dojrzałości społecznej dziecka. W 2. i 3. roku życia dziecka dzięki wykorzystaniu tej skali ocenić można wiek: chodzenia (ruch ciała), sprawności manualnej, percepcji zmysłowej (pojmowanie zależności), mówienia i rozumienia mowy, a ponadto samodzielność i umiejętność kontaktu z otoczeniem podczas codziennej aktywności.

 W naszej placówce wykonujemy diagnozę psychologiczno- pedagogiczną autyzmu za pomocą dwóch narzędzi: ADI-R oraz ADOS-2.

ADI-R, czyli Wywiad do Diagnozy Autyzmu – Wersja zrewidowana to narzędzie stosowane przez specjalistów na całym świecie. Razem z ADOS-2 jest uznawany za element złotego standardu diagnozy spektrum autyzmu. Polega na poszerzonym wywiadzie z rodzicem dziecka. To 85-stronicowy protokół zawierający 93 pytania dotyczące wymiarów funkcjonowania dziecka. Przeprowadzenie całej procedury zajmuje zazwyczaj od 1,5 do 2,5 godziny. Po wypełnieniu protokołu wywiadu odpowiedziami, diagnosta uzupełnia arkusz algorytmów, który wskazuje wynik badania.

Badanie testem ADOS-2. Jest to częściowo ustrukturyzowany, wystandaryzowany protokół obserwacji, wykorzystywany w diagnozowaniu osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD). Określany, jako „złoty standard” w diagnozie zaburzeń ze spektrum autyzmu. Badanie wykonuje specjalista przeszkolony w zakresie przeprowadzania testu ADOS-2.  Stosuje się go zarówno u dzieci już od 12 miesiąca życia, jak i u nastolatków i dorosłych. Diagnosta ma do wyboru pięć modułów, spośród których wybiera ten, który jest najbardziej odpowiedni dla osoby badanej. 

ADOS-2 możemy wykorzystać zarówno do badania osób niemówiących, jak i posługujących się mową. Nie stosujemy go jednak w przypadku osób mających dodatkowe niepełnosprawności, np. niedosłuch, niepełnosprawność ruchową czy niedowidzenie. 

Badanie trwa około godziny i polega na przeprowadzeniu różnych zabaw i rozmów, w zależności od poziomu funkcjonowania badanej osoby. Test pozwala na analizę i ocenę nieprawidłowości charakterystycznych dla spektrum autyzmu. 

W Polsce proces diagnostyczny jest szerszy, niż wykonanie testu, dlatego ostateczną diagnozę stawia lekarz psychiatra lub neurolog biorąc pod uwagę zarówno wynik testu ADOS-2, jak i wywiad i obserwację kliniczną dziecka.

Kompleksowa diagnoza ADHD obejmuje wieloetapowy proces, który pozwala dokładnie ocenić funkcjonowanie dziecka w domu, szkole i w szerszym otoczeniu.

Elementy diagnozy

• Kwestionariusze Conners 3 – pozwalają ocenić objawy ADHD oraz trudności współwystępujące, w tym zaburzenia zachowania, uwzględniając różne środowiska funkcjonowania dziecka.

• Test MOXO – komputerowe narzędzie oceniające uwagę, impulsywność, nadaktywność i czas reakcji w warunkach zbliżonych do codziennych.

• Wywiad diagnostyczny Young DIVA-5 – strukturalny wywiad przeprowadzany z dzieckiem i rodzicami, bazujący na kryteriach DSM-5.

• Wywiad rozwojowy z opiekunami – szczegółowa analiza historii życia i rozwoju dziecka.

• Obserwacja psychologiczna – podczas spotkań i wykonywania zadań testowych.

• Analiza dokumentacji – opinie i dokumenty szkolne, informacje z poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz dane od specjalistów prowadzących (np. psychiatra, psychoterapeuta, psycholog).

• Diagnoza różnicowa – pozwala odróżnić ADHD od innych trudności rozwojowych czy emocjonalnych.

Co powstaje po badaniu?

Psycholog przygotowuje raport, który zestawia wyniki testów, wywiadów i obserwacji. Na jego podstawie lekarz psychiatra podejmuje decyzję o rozpoznaniu ADHD lub wskazuje inne źródło trudności dziecka.

Czas trwania

Pełna diagnoza obejmuje zwykle pięć spotkań, każde trwające do 1,5 godziny.

Dlaczego proces jest wieloetapowy?

Dokładna diagnoza pozwala zobaczyć dziecko w różnych sytuacjach, zidentyfikować obszary wymagające wsparcia i przygotować rekomendacje dotyczące dalszej terapii lub zmian w otoczeniu. Badanie nie zawsze kończy się rozpoznaniem ADHD – czasem ujawnia inne trudności, które tylko przypominają jego objawy.

Young DIVA-5 to ustrukturyzowany wywiad diagnostyczny dostosowany do potrzeb dzieci i młodzieży. Narzędzie zostało opracowane na podstawie kryteriów klasyfikacji DSM-5 i służy do oceny objawów związanych z ADHD.

Wywiad przeprowadzany jest przez specjalistę w formie rozmowy z dzieckiem/nastolatkiem oraz jego rodzicami lub opiekunami. Obejmuje pytania dotyczące m.in.:

• koncentracji i zdolności do utrzymania uwagi,

• nadmiernej ruchliwości i impulsywności,

• funkcjonowania w domu, szkole i w relacjach rówieśniczych,

• wpływu objawów na codzienne życie i naukę,

• czasu trwania oraz nasilenia trudności.

Zaletą Young DIVA-5 jest dokładne odwzorowanie kryteriów diagnostycznych w sposób zrozumiały i dostosowany do wieku dziecka. Dzięki temu możliwe jest nie tylko potwierdzenie obecności objawów ADHD, ale również ich odróżnienie od zachowań typowych dla rozwoju czy innych trudności psychologicznych.

Wyniki wywiadu są analizowane łącznie z rezultatami innych narzędzi diagnostycznych (np. testów Conners 3 czy MOXO) oraz z obserwacją i informacjami od rodziców i nauczycieli. To sprawia, że Young DIVA-5 stanowi kluczowy element kompleksowej diagnozy ADHD u dzieci i młodzieży.